Συνεχίζοντας την αναφορά στα έθιμα του χωριού, ήρθε η ώρα για το ίσως πιο εντυπωσιακό από όλα. Τις κλαδαριές. Ένα έθιμο που στην Κοζάνη αναφέρεται ως "φανοί" και λαμβάνει χώρα την Κυριακή της Μεγάλης Αποκριάς, ενώ αντίστοιχο έθιμο τηρείται και στη Σιάτιστα Κοζάνης, όμως την περίοδο των Χριστουγέννων.
Οι προετοιμασίες διαρκούν ολόκληρη τη βδομάδα της Μεγάλης Αποκριάς. Άνδρες από κάθε γειτονιά ξαμολούνται στα γύρω βουνά και συγκεντρώνουν τα κλαδιά που θα χρησιμοποιηθούν για την κλαδαριά του μαχαλά.
Κυριακή απόγευμα, μετά το χάσκαρ, όλα είναι έτοιμα. Παλαιότερα οι γυναίκες δε συμμετείχαν στο έθιμο, ενώ σκοπός της κάθε γειτονιάς ήταν να καταφέρει να κρατήσει την κλαδαριά της ανέπαφη ώστε να είναι η τελευταία που θα ανάψει. Φημολογείται ότι κάποτε χρησιμοποιήθηκε και βέλος με φωτιά ώστε να ανάψει αντίπαλη κλαδαριά!
Σήμερα απλώς ανάβουν με τη σειρά, πρώτα στην κεντρική πλατεία του χωριού, και στη συνέχεια μία μία στις γειτονιές μέχρι αργά το βράδυ.
Μετά το άναμμα, και μόλις η φωτιά καταλαγιάσει λίγο, αρχίζει ο χορός. Αυτός που σέρνει το χορό είναι και αυτός που τραγουδάει ρυθμικά αυτοσχέδιους (και κατά κύριο λόγο πρόστιχους) στίχους, ενώ οι υπόλοιποι ακολουθούν επαναλαμβάνοντας. Χαρακτηριστικό των τραγουδιών είναι το τελείωμα πολλών στίχων με το "μπρε μπρε μπρε...".
Λέγεται πως κάποτε ήταν σαν άγραφος νόμος για τους μικρούς το ότι τη βδομάδα εκείνη μπορούσαν να καπνίζουν μέχρι το βράδυ των κλαδαριών. Ίσως αυτό, σε συνδιασμό με τα άσματα, να αποτελούσε ένα πρώτο βήμα με την καλώς ή κακώς νοούμενη ενηλικίωση.
Έθιμα του χωριού... Έθιμα που ποιος ξέρει από πού προήλθαν και πότε πρωτοξεκίνησαν.
Το "χάσκαρ" είναι ένα έθιμο που εμφανίζεται στη Δυτική Μακεδονία, σε χωριά της Χαλκιδικής, αλλά και σε χωριά με βλάχικη ρίζα. Αυτά σύμφωνα με το διαδύκτιο. Από πρώτο χέρι μπορώ να μεταφέρω ότι τηρείται με ευλάβεια στη Γαλατινή Κοζάνης.
Κυριακή της Μεγάλης Αποκριάς, το απόγευμα, λίγο πριν τις "κλαδαριές", η οικογένεια μαζεύεται γύρω από το τραπέζι. Ένα βρασμένο και καθαρισμένο αυγό, ένας πλάστης και ένα κορδόνι είναι τα υλικά που απαιτούνται για την υλοποίηση της συνταγής.
Το αυγό δένεται από τον πλάστη και ο γηραιότερος άνδρας της οικογένειας αναλαμβάνει δράση. Το αυγό αρχίζει τις ταλαντώσεις μπροστά από το στόμα του κάθε "παίχτη". Ο πρώτος γύρος είναι δοκιμαστικός. Τρεις φορές για τον καθένα. Στο δεύτερο γύρο όποιος προλάβει τον Κύριο είδε, και το αυγό δάγκωσε! Και αν τα οικονομικά το επιτρέπουν, ο νικητής θα έχει και ένα μικρό δωράκι από τον αρχηγό της οικογένειας, το οποίο θα παραλάβει αφού τού φιλήσει το χέρι...
Στο τέλος το σχοινί παίρνει φωτιά και μέχρι να καεί όλο, ακούγονται ευχές από όλους για τη χρονιά που ακολουθεί.
Ψάχνοντας και ρωτώντας δε βρήκα κάποια απάντηση για την προέλευση της ονομασίας του εθίμου αυτού. Θα μπορούσε να έχει σχέση με το ρήμα "χαύτω" που χρησιμοποιείται για να δείξει το άνοιγμα του στόματος. Το έθιμο λέγεται ότι συμβολίζει το κλείσιμο του στόματος με αυγό καθώς από την επομένη αρχίζει η Σαρακοστή, η οποία τελειώνει με το κόκκινο πασχαλινό αυγό το βράδυ της Ανάστασης. Ενδιαφέρουσα θεώρηση.
Όπως και να 'χει, είχα καιρό να παραβρεθώ στο τραπέζι αυτό και η φετινή επίσκεψη με έβαλε σε σκέψεις. Τέτοια έθιμα σε κάνουν να επιστρέφεις στο παρελθόν και να ανακαλύπτεις την ευρηματικότητα των ανθρώπων τότε, που μη έχοντας κάτι καλύτερο να κάνουν, καθόταν γύρω από το τραπέζι και τηρώντας τέτοιες παραδόσεις ερχόταν πιο κοντά.
Χαίρομαι που μπορώ να κρατάω αυτές τις επαφές με το παρελθόν. Και φυσικά, αναρωτιέμαι για το μέλλον.
